Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση

Δευτέρα 14 Αυγούστου 2017

ΣΕ ΒΛΕΠΩ

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«Σε μια εποχή καθολικής εξαπάτησης, το να λες την αλήθεια είναι μία επαναστατική πράξη»

Τζωρτζ  Οργουελ

Η παγκόσμια διακυβέρνηση και η παγκόσμια επιτήρηση των πολιτών όλου του πλανήτη αναφέρονται τακτικά στα εναλλακτικά μέσα αλλά αγνοούνται πλήρως από τα συστημικά. Όταν, δε, γίνεται αναφορά από κάποιον σε αυτά, αποκτά την ταμπέλα του συνωμοσιολόγου και κατ’επέκταση του γραφικού, συμπεριφορά αρκετά ενδεικτική του πνευματικού απομονωτισμού της ελληνικής κοινωνίας.

Μεγάλο μέρος της ελληνικής διανόησης δεν αναφέρεται σε αυτά είτε από άγνοια είτε από προσήλωση στον οικονομισμό που κυριαρχεί σε όλες τις συζητήσεις είτε από φόβο να μην θεωρηθούν «συνωμοσιολόγοι» - άλλωστε στη χώρα μας η καταστολή της πρωτοτυπίας και της διανοητικής ελευθερίας είναι σύνηθες φαινόμενο. 


Ωστόσο, διεθνείς διανοούμενοι όπως ο οικονομολόγος Νόρμπερτ Χέρινγκ με το βιβλίο του «Η κατάργηση των μετρητών και οι συνέπειές της» αλλά και ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris VII- Dennis Diderto και πρ. διευθυντής της ισπανικής έκδοσης της Le Monde diplomatique Ιγνάσιο Ραμονέ στο βιβλίο του «Η αυτοκρατορία της επιτήρησης» Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου αναφέρονται στο θέμα του περιορισμού της ατομικής ελευθερίας μέσω του ηλεκτρονικού χρήματος όπου θα καταγράφονται όλες οι κινήσεις του ατόμου με ψευτοδικαιολογία την πάταξη της φοροδιαφυγής αλλά στην ουσία για πλήρη επιτήρηση και απομάκρυνση των αντιιφρονούντων με κλείσιμο των τραπεζικών τους λογαριασμών (Χέρινγκ) και με τη γενικότερη ηλεκτρονική παρακολούθηση όλων των δραστηριοτήτων του ανθρώπου (Ραμονέ).

Στο βιβλίο του Ραμονέ θα σταθώ ιδιαίτερα αναφέροντας συγκεκριμένες παραπομπές του που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και το οποίο συστήνω ανεπιφύλακτα.

Στη σελ. 67 αναφέρεται στις αποκαλύψεις του Σνόουντεν για το μυστικό πρόγραμμα με το όνομα PRISM που αναπτύχθηκε από την NSA (National Security Agency – Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας)  από το 2007 και μετά. «Αυτό συνιστά την πιο κολοσσιαία υπεξαίρεση προσωπικών δεδομένων στην ιστορία, καθώς αφορά δισεκατομμύρια ανθρώπους που χρησιμοποιούν καθημερινά, στις πέντε ηπείρους τις υπηρεσίες του Facebook, του Gmail, του Skype ή του Yahoo. Αν, μέσα στα δέκα τελευταία χρόνια, ένα άτομο χρησιμοποίησε μία από αυτές τις εταιρείες, τα δεδομένα του είναι σίγουρο ότι έχουν υποκλαπεί και αποθηκευτεί από την NSA στο πλαίσιο του προγράμματος PRISM». Αντιλαμβανόμαστε στο σημείο αυτό ότι αφενός όλοι έχουμε λίγο έως πολύ χρησιμοποιήσει τις παραπάνω υπηρεσίες αφετέρου έχουμε δώσει προσωπικά μας στοιχεία σε ηλεκτρονική μορφή όχι μόνο σε αυτές αλλά και σε τράπεζες, υπηρεσίες του δημοσίου, σούπερ μάρκετ κτλ. Όλα αυτά συγκεντρώνονται σε μεγάλες βάσεις δεδομένων και ο κάτοχος αυτών έχει πλήρη γνώση όλων των δραστηριοτήτων και των προτιμήσεών μας. Η κατάσταση μοιάζει και προβλέπεται να γίνει ακόμα πιο  εφιαλτική. 



Στη σελ. 85, ο Ραμονέ γράφει: «Ο Κρις Αντερσον, πρώην αρχισυντάκτης του περιοδικού Wired και ιδρυτής της 3DRobotics, μιας εταιρείας κατασκευής ρομπότ…προβλέπει ότι στο εγγύς μέλλον, με τον πολλαπλασιασμό των δρόνων «θα υπάρχουν εκατομμύρια κάμερες που θα πετούν πάνω από τα κεφάλια μας.» Οι δρόνοι αυτοί θα βασίζονται σε «μοντέλα ζωής»: αν ένα άτομο εμφανίζει «χαρακτηριστικά ζωής» που παραπέμπουν «οπτικά» σε εκείνα ενός ατόμου το οποίο έχει ταυτοποιηθεί ως «επικίνδυνο» θα στοχοποιείται και θα εξολοθρεύεται. Το όνομά του δεν θα γνωστοποιείται σε καμία στιγμή: η ταυτότητα έχει μικρότερη σημασία απ’ότι η φυσική εξόντωση κάποιου που μοιάζει με «επικίνδυνο» τρομοκράτη». Τα χαρακτηριστικά ζωής που αναφέρει ο Αντερσον δεν θα είναι μόνο οπτικά αλλά προφανώς θα συνδυάζονται με τις υπάρχουσες βάσεις δεδομένων. Αντιλαμβανόμαστε πόσο επικίνδυνο είναι για τη δημοκρατία να σκοτώνεται ένας άνθρωπος, απλώς με την υπόνοια ότι είναι τρομοκράτης. Ποιος μας λέει ότι ως τρομοκράτες δεν θα χαρακτηρίζονται όλοι όσοι είναι ενάντια του συστήματος και δεν θα εξοντώνονται άμεσα χωρίς κανένας να το όνομα τους δεν θα γνωστοποιείται πουθενά; Δημιουργείται λοιπόν μία αυτοκρατορία απόλυτου τρόμου και ελέγχου.

Θα συνεχίσω με την αναφορά του Ραμονέ στην τηλεόραση (σελ.87). Η τηλεόραση πέρα από εργαλείο χειραγώγησης της κοινής γνώμης, όπως έχω αναφέρει επανειλημμένως στα κείμενά μου, λειτουργεί πλέον και ως οικιακός χαφιές. «Στις Η.Π.Α., για παράδειγμα, η εταιρεία ηλεκτρονικών Vizio, με έδρα το Ιρβάιν της Καλιφόρνιας, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής «έξυπνων» τηλεοράσεων που συνδέονται στο ίντερνετ, αποκάλυψε πρόσφατα ότι οι τηλεοράσεις της κατασκόπευαν τους χρήστες μέσω προεγκατεστημένων τεχνολογιών».

Η κοινωνία επιτηρείται πλέον από παντού και «μία κοινωνία που ξέρει ότι επιτηρείται διαρκώς γίνεται πολύ γρήγορα πειθήνια και δειλή».  Άλλος ένας λόγος εξήγησης της απάθειας της κοινωνίας. Το τρομακτικό όμως είναι ότι πλέον οι άνθρωποι αρχίζουν να επιθυμούν την υποταγή τους.  Στο κείμενό μου «ο Μεγάλος Αδερφός και το Διαίρει και Βασίλευε» αναφέρω το αποτέλεσμα της έρευνας του κοινωνιολόγου Φρανκ Φρουέντι σε φοιτητές οι οποίοι δήλωσαν ότι «η ελευθερία δεν είναι κάτι τόσο σημαντικό». Αυτές οι δηλώσεις εθελοντικού  περιορισμού της προσωπικής ελευθερίας συμπίπτουν και με αυτό που αναφέρει ο Ραμονέ (σελ. 94) : «το 63% των Γάλλων δηλώνουν πρόθυμοι για έναν «περιορισμό των ατομικών ελευθεριών στο διαδίκτυο, εν ονόματι του αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Αποδεικνύουν έτσι ότι σε θέματα υποταγής, τα περιθώρια προόδου παραμένουν μεγάλα».

Ο σύγχρονος άνθρωπος λοιπόν δηλώνει ότι επιθυμεί τον περιορισμό της ελευθερίας του και δεν διστάζει στα πλαίσια αυτά να θεωρεί αυτονόητο και τον περιορισμό της ελευθερίας των άλλων. Το σύγχρονο κουτσομπολιό, η παραβίαση της ιδιωτικότητας, η συνεχής παρακολούθηση του τι κάνουν οι άλλοι ξεφεύγουν από τα πλαίσια του παρελθόντος όπου συνήθως επιδίδονταν σε αυτά άτομα χαμηλής παιδείας και αρκετές φορές, αλλά όχι πάντα, και κοινωνικού επιπέδου. 


Πλέον διαμορφώνεται μία συμπεριφορά «που αναμιγνύει αξεδιάλυτα την ηδονοβλεψία και την επιδειξιομανία, την επιτήρηση και την υποταγή».  
Η ηδονοβλεψία έχει καλλιεργηθεί πλήρως από την τηλεόραση μέσω των τηλεσκουπιδιών τύπου Μπιγκ Μπράδερ, Σαρβάιβορ κτλ. όπου ο τηλεθεατής αποχαυνωμένος παρακολουθεί το τι κάνουν οι άλλοι. Την επιδειξιομανία την παρατηρούμε παντού, ακόμα και μέσα στην κρίση, με τη λογική ο μονόφθαλμος οδηγεί τους τυφλούς. Η λατρεία του χρήματος που επιβάλλει το οικονομικό σύστημα, καθιστά το χρήμα  υπέρτατο αγαθό, θεωρείται το μόνο που δίνει «αξία» στον άνθρωπο.

Η επιτήρηση έχει γίνει πλέον εθελοντική ασχολία, έχουμε τον εθελοντή ρουφιάνο ο οποίος παρατηρεί και αναφέρει τα πάντα (έννοιες όπως συλλογικότητα, συναδερφικότητα, αλληλεγγύη του είναι, προφανώς, άγνωστες). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ραμονέ «ένας από τους στόχους του «πολέμου τέταρτης γενιάς» είναι έτσι το πέρασμα από μια πληροφορημένη κοινωνία σε μια κοινωνία πληροφοριοδοτών»

Ακόμα και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εντάσσονται στους πληροφοριοδότες. Στη συνέντευξή του ο Τζούλιαν Ασάνζ λέει χαρακτηριστικά: «Στην έννοια (σημ. κοινωνία πολιτών) πιστεύω, στην πραγματικότητά της όχι. Οι περισσότερες οργανώσεις αυτού που λέγεται «κοινωνία των πολιτών» χρηματοδοτούνται για να γίνουν πράκτορες στην υπηρεσία των κρατών ή των ισχυρότερων ιδιωτικών εταιρειών».

Όλα αυτά που περιγράφτηκαν είναι προφανώς εφιαλτικά, ο Ραμονέ προτείνει ως λύση την κωδικοποίηση/κρυπτογράφηση και συμμετοχή σε ιστότοπους ενώσεων όπως είναι το δίκτυο TOR, τα WikiLeaks και η La Quadrature du Net και προγράμματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όπως το Caliopen.

Σημαντικό όμως είναι να αντιληφθούμε ότι ο σύγχρονος απολυταρχισμός μίας παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα χρησιμοποιεί ως εργαλείο την παγκόσμια επιτήρηση είναι ante portas και ότι είναι καθήκον και ευθύνη μας ως πολίτες μέσω της αλλαγής της σκέψης και της συμπεριφοράς μας να τον αποτρέψουμε εάν επιθυμούμε την ελευθερία και όχι την υποταγή.




Προτεινόμενα αναγνώσματα

Ιγνάσιο Ραμονέ. Η αυτοκρατορία της επιτήρησης. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Νόρμπερτ Χέρινγκ. Η κατάργηση των μετρητών και οι συνέπειές της. Εκδόσεις Λιβάνη.
Φωτεινή Μαστρογιάννη. Η άνοδος του σύγχρονου απολυταρχισμού
Διαθέσιμο στο:
Φωτεινή Μαστρογιάννη. Ο Μεγάλος Αδερφός και το Διαίρει και Βασίλευε. 
Φωτεινή Μαστρογιάννη. Κοινωνία Παντεπόπτη Οφθαλμού. 
Διαθέσιμο στο:





Τρίτη 8 Αυγούστου 2017

Φίδια με Kουστούμι αλλά και με Φούστα!

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Όλοι μιλούν για τον υψηλό βαθμό ανεργίας ωστόσο λίγοι αναφέρονται σε όσους έχουν ακόμα εργασία (εάν και οι θέσεις εργασίας θα μειώνονται διαρκώς όπως ανέφερα στο κείμενο μου Τεχνητή Νοημοσύνη και το Τέλος της Εργασίας) και είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται σε ένα παρενοχλητικό, κακοποιητικό και τοξικό επαγγελματικό περιβάλλον. Πλανάται, δε, αλλά και καλλιεργείται ένα ενοχικό συναίσθημα σε συνδυασμό με την υποταγή στην κακοποίηση του τύπου "ε, αφού έχεις δουλειά, μην μιλάς καθόλου, δεν βλέπεις που οι άλλοι πεινάνε;". Το συναίσθημα αυτό βέβαια δεν βασίζεται σε καμία λογική γιατί όσοι εργάζονται παράγουν έργο και δεν τους έχει κάνει χάρη κανένας. Στη χρήση όμως του φόβου ως εργαλείου χειραγώγησης και υποταγής έχω αναφερθεί πολλές φορές.  

Η κρίση έχει εντείνει την ψυχολογική βία στις επιχειρήσεις και στους οργανισμούς. Στην Ελλάδα το φαινόμενο αυτό έχει πλέον μόνιμο χαρακτήρα. Σε έρευνα που έγινε το 2007 από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών μόνο το 1,2% των ατόμων που συμμετείχαν δεν είχαν πέσει ποτέ θύματα εργασιακής ψυχολογικής βίας.



Σε ένα τοξικό επαγγελματικό περιβάλλον, οι ικανοί και ταλαντούχοι εργαζόμενοι στοχοποιούνται από τους ανασφαλείς και είναι προφανές ότι η διοίκηση της επιχείρησης φέρει μεγάλη ευθύνη για τη δημιουργία αυτών των κακοποιητικών συμπεριφορών. Τα προβλήματα που δημιουργούνται για τον οργανισμό είναι μείωση της παραγωγικότητας, προβλήματα υγείας των εργαζόμενων αλλά και νομικά έξοδα.


Αυτός που ασκεί αυτού του τύπου τις συμπεριφορές (ο παρενοχλούντας) εκλαμβάνει ακόμα και τις πιο αθώες πράξεις των συναδέρφων του ως απειλητικές για τον ίδιο/α και προσπαθεί να αμυνθεί ασκώντας τρομοκρατία. Η συμπεριφορά του είναι ναρκισσιστική, φθονερή,  εγωϊστική και αναίσθητη, φοβάται,δε,όπως προαναφέρθηκε τους πιο ικανούς από αυτόν. Όταν γίνει αντιληπτός, προσπαθεί, ως χαμαιλέων, να κρύψει τη συμπεριφορά του προκαλώντας τη συμπάθεια και κατηγορώντας τον άλλο ως υπαίτιο – συμπεριφορά που είναι ιδιαίτερα σύνηθης για τις γυναίκες που παρενοχλούν.



Κάποιοι κατηγοριοποιούν τους παρενοχλούντες ως εξής: Έχουμε αυτόν που ασκεί συνεχή κριτική, είναι αρνητικός και παραπονιέται συνέχεια. Συνήθως οι διευθυντές τον/την αγαπάνε γιατί αναγκάζει τους εργαζόμενους να δουλεύουν πολύ. Οι τακτικές που χρησιμοποιεί είναι οι φωνές, οι προσβολές, οι επιθετικές ματιές, κατηγορεί τους άλλους για λάθη και ποτέ δεν παραδέχεται τα λάθη του.

Ο άλλος τύπος είναι το διπρόσωπο φίδι. Το φίδι είναι κακό και πονηρό. Όταν στοχοποιεί κάποιον φροντίζει να μην του δίνει τους απαραίτητους πόρους και εκπαίδευση για να κάνει τη δουλειά του, του αναθέτει ανούσια και προσβλητικά καθήκοντα για να τον/την τιμωρήσει, είναι αναιδές και κάνει επιθετικές παρατηρήσεις στον στόχο ενώ στους άλλους παρουσιάζεται ως λογικός, μοιράζεται τα προσωπικά στοιχεία του στόχου με τους ανώτερους αλλά και με τους συναδέρφους του, μπορεί να συκοφαντεί τον στόχο με απώτερο σκοπό να καταστρέψει την καριέρα του και θέλει να παίρνει τα εύσημα για τη δουλειά που έχουν κάνει οι άλλοι.

Άλλος τύπος είναι ο φωνακλάς που με τις φωνές και την επιθετική συμπεριφορά προσπαθεί να τρομοκρατήσει ακόμα και να απειλήσει τους άλλους. Ο ελεγκτικός προσπαθεί να ελέγξει τους άλλους με τη δύναμή του και δεν μπορεί να ζήσει χωρίς να ασκεί έλεγχο. Συνηθισμένες του συμπεριφορές είναι η παντελής έλλειψη ενσυναίσθησης, η διάδοση φημών, η απόκρυψη σημαντικής πληροφορίας, η υπόθαλψη των άλλων πίσω από την πλάτη τους ακόμα και η καταστροφή προσωπικής περιουσίας. 

Ο φύλακας είναι ένας άλλος τύπος που είναι μανιακός με το να ασκεί έλεγχο και μερικές από τις τακτικές που ακολουθεί είναι η απομόνωση του θύματος μέσω της διακοπής της επικοινωνίας (μη αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων, δεν απαντά στα τηλέφωνα κοκ). Ο παρενοχλών κατά λάθος χρησιμοποιεί άστοχα σχόλια συνήθως προσβλητικά προσωπικά ή  σεξιστικά σχόλια και δεν έχει επιμονή. Δεν καταλαβαίνει ότι παρενοχλεί τους άλλους και όταν κάποιος του αναφέρει ότι η συμπεριφορά του είναι προσβλητική τότε ζητά συγνώμη. Ο τύπος αυτός δεν έχει κοινωνικές δεξιότητες, είναι άγαρμπος αλλά μόλις τις μάθει τότε η συμπεριφορά του αυτόματα βελτιώνεται.

Ο χειρότερος τύπος φιδιού – παρενοχλούντα είναι ο χρόνιος. Πάντα στοχοποιεί κάποιον και προσπαθεί να κυριαρχήσει στους άλλους με κάθε τρόπο, όπου και εάν βρίσκεται. Βρίσκει πάντα ελαττώματα στους άλλους αλλά στην ουσία κάνει προβολή των δικών του ελαττωμάτων. Επιτίθεται συνέχεια, κάτι που έχει μάθει να κάνει από την παιδική του ηλικία. Προκαλεί φόβο, υποτιμά, εξευτελίζει, απειλεί με σκοπό τον έλεγχο του στόχου του. Θεωρεί ότι όλοι του επιτίθενται και αναζητά συνέχεια εκδίκηση.  Έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και ορισμένοι από αυτούς έχουν σοβαρή διαταραχή της προσωπικότητας.

Ο κατ’εξακολούθηση παρενοχλούντας έχει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά και είναι αυτός που έχει παρενοχλήσει, παρενοχλεί και θα παρενοχλήσει στο μέλλον. Για να τον εντοπίσει κάποιος θα πρέπει να δει πόσοι υφιστάμενοί του έχουν φύγει ξαφνικά, είχαν σοβαρά προβλήματα υγείας, είχαν πειθαρχικά ή νομικά θέματα ή βγήκαν σε πρόωρη συνταξιοδότηση. Συχνά βρίσκεται σε θέσεις εξουσίας που όμως δεν απαιτούν ηγετικές ικανότητες ή ικανότητες ενσυναίσθησης.

Ο ναρκισσιστής παρενοχλεί τους υφισταμένους του, έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και είναι ανήθικος. Η συμπεριφορά του έχει διαμορφωθεί από την παιδική του ηλικία με κύριους υπεύθυνους τους γονείς.

Η συμπεριφορά του παρενοχλούντα, ανεξαρτήτως κατηγορίας, χωρίζεται σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο επιλέγει το στόχο και προσπαθεί να ασκήσει έλεγχο. Στο δεύτερο στάδιο αντιλαμβανόμενος ότι δεν μπορεί να ασκήσει ολοκληρωτικό έλεγχο προσπαθεί να εξοντώσει τον στόχο. Αυτό συμβαίνει όταν ο στόχος αντιληφθεί περί τίνος πρόκειται ή όταν ο στόχος επαναστατεί και αντεπιτίθεται. Τότε προσπαθεί να εξοντώσει τον συγκεκριμένο στόχο πριν επιλέξει κάποιον άλλο. Αυτού του τύπου η συμπεριφορά δεν γίνεται αντιληπτή από την εργοδοσία γιατί ο στόχος συνήθως βρίσκει μία άλλη θέση εργασίας.

Ο παρενοχλούντας δεν βασανίζει τον οποιονδήποτε αλλά η επιλογή του στόχου του εξαρτάται από το επίπεδο αυτοεκτίμησης που έχει (εάν και κατ’άλλους η αιτία δεν είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση αλλά η εσωτερικευμένη ντροπή), τη θέση του στον οργανισμό, τη δυνατότητα αποφυγής τιμωρίας για τη συμπεριφορά του, την αντίσταση του στόχου και την προσωπικότητα του στόχου.

Ο παρενοχλούντας κατηγορεί ψευδώς τον στόχο ότι είναι αντικοινωνικός, ότι δεν συνεργάζεται καλά με τους άλλους, ότι ήταν λάθος η επιλογή του ως εργαζόμενου κτλ. Συνήθως οι στόχοι είναι άτομα που είναι ικανά, έξυπνα, δημιουργικά, με ακέραιο χαρακτήρα, με ομαδικό πνεύμα, επιτεύγματα και αφοσίωση. Ο παρενοχλούντας τα ζηλεύει γιατί αντιλαμβάνεται τη δική του έλλειψη ικανότητας.

Είναι προφανές ότι οι παρενοχλούντες δεν θα υφίσταντο εάν το εργασιακό περιβάλλον ήταν υγιές. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί οργανισμοί/επιχειρήσεις ανέχονται αυτή τη συμπεριφορά η οποία μετά γίνεται μέρος της οργανωσιακής κουλτούρας δηλαδή η παρενόχληση πλέον γίνεται ανεκτή και θεωρείται σύνηθες φαινόμενο.

Οι συνάδερφοι του θύματος δεν είναι αμέτοχοι όταν παραμένουν σιωπηλοί μάρτυρες αλλά κατ’αυτό τον τρόπο (μέσω της παθητικής σιωπής) υποστηρίζουν τον παρενοχλούντα.  Σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και οι ίδιοι οι συνάδερφοι συμμετέχουν πιο ενεργά στην παρενόχληση απομονώνοντας τον στόχο από κοινωνικές συναναστροφές.

Σύμφωνα με έρευνες, οι παρενοχλούντες ευδοκιμούν σε ένα περιβάλλον που χρησιμοποιεί την ιεραρχία ως τρόπο επιβολής της δύναμης και θέτει τα έτη προϋπηρεσίας και όχι την απόδοση ως στοιχείο προαγωγής. Η αυστηρή ιεραρχία ευνοεί και τον αυταρχικό τρόπο συμπεριφοράς. Συνήθως οι παρενοχλούντες  σπέρνουν την καταστροφή αλλά παραμένουν ατιμώρητοι για πολλά χρόνια ενώ μόλις αντιληφθούν ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν κάποια τιμωρία αλλάζουν θέση εργασίας και ξαναρχίζουν τα ίδια από την αρχή.


Στο σημείο αυτό είναι άκρως ενδιαφέρουσα η παρατήρηση των Κοϊνη και Σαρίδη που υποστηρίζουν ότι η παρενόχληση στο δημόσιο τομέα μπορεί να είναι χρόνια γιατί τα άτομα που την ασκούν δεν μπορούν να απολυθούν παρά μόνο εάν έχουν υποπέσει σε σοβαρό παράπτωμα και έτσι αδιαφορούν για τη συμπεριφορά και το ήθος τους. Πολλές φορές σημειώνεται και κατάχρηση εξουσίας υπό την έννοια ότι οι διευθυντές αποφασίζουν να αναθέσουν καθήκοντα σε εργαζόμενους χωρίς να γνωρίζουν ούτε τις ικανότητες των εργαζομένων ούτε τον τρόπο που διεκπεραιώνεται μία εργασία. Η ασάφεια επίσης των καθηκόντων στο δημόσιο τομέα δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Τα οργανωτικά προβλήματα δε του δημοσίου τομέα πυροδοτούν συγκρούσεις και την εξεύρεση «μαύρων προβάτων» ήτοι εργαζόμενων που στιγματίζονται και γίνονται τα εξιλαστήρια θύματα.
 Ως εκ τούτου, οι μέθοδοι της παρενόχλησης στο δημόσιο τομέα είναι περισσότερο ολέθριες και έχουν δραµατικά αποτελέσµατα στην υγεία αλλά και στην προσωπικότητα των θυµάτων» κάτι που ενδυναμώνεται από το γεγονός ότι τα θύματα λόγω της  μονιμότητας της θέσης εργασίας δεν μπορούν εύκολα να αποχωρήσουν.  Στην Ελλάδα, η σωστή εφαρμογή του νόμου της κινητικότητας μπορεί να βοηθήσει στην έστω μερική επίλυση του προβλήματος και έτσι τα θύματα να μπορούν να διαφύγουν. Είναι τελείως όμως λανθασμένη η εντύπωση ότι η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων θα οδηγήσει και στην τιμωρία των παρενοχλούντων γιατί αντίθετα έχει αποδειχτεί ότι αυτοί που φεύγουν είναι τα θύματα και όχι οι θύτες.

Η παρενόχληση στον ιδιωτικό τομέα είναι πιο βίαιη αλλά και πιο σύντομη γιατί το άτομο αποχωρεί, συνήθως μέσω απόλυσης γιατί όπως προαναφέρθηκε αυτοί που φεύγουν είναι τα θύματα.

Η λύση για μείωση αυτής της συμπεριφοράς θα ήταν η δημιουργία ενός ειρηνικού και παραγωγικού περιβάλλοντος όπου τα άτομα θα ήταν ευχαριστημένα από την εργασία τους, τα εργασιακά καθήκοντα θα ήταν ποιοτικά, η γραφειοκρατία λίγη και θα υπήρχε μεγαλύτερη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Σημαντική είναι επίσης και η ενημέρωση των εργαζόμενων για το θέμα, η συστηματική παρακολούθηση και συλλογή στοιχείων, η αναδιοργάνωση του καταμερισμού της εργασίας και της κατανομής ευθυνών ειδικότερα στο δημόσιο τομέα όπου η έλλειψη κανόνων και ευθυνών προκαλεί κατάχρηση εξουσίας. Οι εργαζόμενοι, δε, θα πρέπει ομαδικά να καταγγέλλουν τα περιστατικά αυτά και όχι να τα υποθάλπουν μέσω της σιωπής τους, όπως έχω τονίσει και σε άλλα μου κείμενα, μόνο με τη συλλογικότητα επιτυγχάνονται οι αλλαγές προς το καλύτερο.  Νούμερο ένα όμως είναι η πλήρης απαλλαγή του οργανισμού από τα φίδια με κουστούμια


Σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει η νομοθεσία για την παρενόχληση και την ψυχολογική κακομεταχείριση να είναι πιο εκτεταμένη γιατί ενώ οι διακρίσεις στον χώρο εργασίας απαγορεύονται, εν τούτοις η ψυχολογική βία δεν έχει επαρκή νομική αντιμετώπιση.

Η ψυχολογική βία και παρενόχληση στον εργασιακό χώρο είναι όμως ένα κοινωνικό φαινόμενο διαρκείας που προκαλεί σοβαρά ερωτήματα τόσο για τη διαμόρφωση του εργασιακού περιβάλλοντος όσο και της κοινωνίας. Θα μπορέσει ο άνθρωπος να δημιουργήσει ένα ποιοτικότερο εργασιακό περιβάλλον ή είναι πλέον τόσο αλλοτριωμένος που πλέον η βία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς του και ως εκ τούτου την αποδέχεται πλήρως; Η πλήρης αποδοχή της βίας όμως θα οδηγήσει και ήδη οδηγεί και σε απόλυτο απολυταρχισμό. Μήπως αυτό τελικά επιθυμεί ο άνθρωπος  ή υπάρχουν ακόμα υγιή κύτταρα που επιζητούν την ελευθερία και μια καλύτερη κοινωνία;




 Προτεινόμενα αναγνώσματα

Γιαννοπούλου Εύα. 2016. Εργασιακή ψυχολογική κακομεταχείριση. Είστε και εσείς θύματα; Διαθέσιμο στο:
<http://www.dikigorosergatologos.gr/index.php/psychologia/item/1051-ergasiaki-psixologiki-kakometaxeirisi-eiste-kai-eseis-thimata/1051-ergasiaki-psixologiki-kakometaxeirisi-eiste-kai-eseis-thimata.html>

Ζιγρικά Ευαγγελία. 2013. Η ηθική παρενόχληση των δημοσίων υπαλλήλων στον εργασιακό χώρο και η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Διαθέσιμο στο:
https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/16082/6/ZigrikaEuangeliaMsc2013.pdf>

Μαστρογιάννη Φωτεινή. 2017. Τεχνητή νοημοσύνη και το τέλος της εργασίας. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/03/blog-post_4.html>

Μαστρογιάννη Φωτεινή. 2017. Ανθρώπινο κεφάλαιο. Η κρυμμένη αξία της επιχείρησης. Εκδ. Αρναούτη.

Σαρίδη Μαρία. 2013.Mobbing in the workplace. Effects mobbing in health care systems. Διαθέσιμο στο: 

Ξενόγλωσσα

Babiak, P., Hare, R.D. 2006.Snakes in Suits. When psychopaths go to work. NY: Harper.

Lamia, M. 2017. The psychology of a workplace bully. Διαθέσιμο στο: <https://www.theguardian.com/careers/2017/mar/28/the-psychology-of-a-workplace-bully>

Levine, S.I. 2006. Bosses who bully. Διαθέσιμο στο: 
<http://www.sciencemag.org/careers/2006/09/bosses-who-bully>

Lynn Fisher-Blando, J. 2008. Workplace bullying: Aggressive behavior and its effect on job satisfaction and productivity. 
Διαθέσιμο στο: <http://www.workplaceviolence911.com/docs/20081215.pdf>











Κυριακή 6 Αυγούστου 2017

Φωτεινή Μαστρογιάννη & Πέτρος Ιωάννου ακροβατούν στους 90,1 FM

Μία διαφορετική συζήτηση για το πως το όραμα, η στρατηγική και η συλλογικότητα μπορούν να φέρουν την κοινωνική αλλαγή και την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης.





Τρίτη 1 Αυγούστου 2017

Κι όμως, τα ράσα κάνουν τον παπά!

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Τα χρώματα χρησιμοποιούνται τόσο στο μάρκετινγκ προϊόντων όσο και στο πολιτικό μάρκετινγκ για τον επηρεασμό τωνκαταναλωτών και των ψηφοφόρων αντίστοιχα. Το επιστημονικό αυτό πεδίο καλείται ψυχολογία των χρωμάτων και  ο Γκαίτε ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε σε αυτό με την θεωρία του για τα χρώματα σύμφωνα με την οποία το χρώμα επιδρά άμεσα στην ανθρώπινη ψυχή. Θεωρούσε θετικά χρώματα που δημιουργούν χαρούμενη διάθεση και ενέργεια το κίτρινο, το πορτοκαλί την ώχρα και το βαθύ κόκκινο ενώ το μπλε, το ανοικτό και σκούρο μωβ προκαλούσαν μία μελαγχολική διάθεση.

Σε γενικές γραμμές, εάν και υπάρχουν κάποιες διαφορές στο πως ο κάθε πολιτισμός αντιλαμβάνεται τα χρώματα, το κόκκινο σχετίζεται με τη δύναμη, την αποφασιστικότητα και το πάθος και είναι το χρώμα που τραβά περισσότερο την προσοχή. Το πορτοκαλί δείχνει δημιουργικότητα, επιτυχία και ενθουσιασμό, το κίτρινο συνδέεται με τη χαρά και τη διάνοια και τραβά και αυτό την προσοχή γι’αυτό και τα ταξί είναι κίτρινα ενώ το πράσινο σχετίζεται με την αρμονία, την ασφάλεια, και την πίστη και θεωρείται ότι έχει ηρεμιστικές ιδιότητες.  Το μωβ συμβολίζει τον πλούτο, την αριστοκρατικότητα, τη σοφία και την ανεξαρτησία, το λευκό την αγνότητα ενώ το μαύρο συμβολίζει τη δύναμη, το φόβο, την εξουσία αλλά και την κομψότητα.



Έχει διαπιστωθεί  ότι η παραγωγικότητα αυξάνει με τη χρήση του γκρι, του μπλε και του καφέ γι’αυτό και πολλά γραφεία είναι βαμμένα σε αυτά τα χρώματα ενώ τα πιο δυνατά χρώματα βοηθούν τη δημιουργικότητα.

Το χρώμα χρησιμοποιείται στην εμφάνιση των πολιτικών ως στοιχείο επικοινωνίας με το πλήθος και ειδικότερα το χρώμα της γραβάτας για τους άνδρες πολιτικούς εάν και υπάρχει μία τάση σε κάποιους πολιτικούς να μην φορούν γραβάτα, μία τάση που κατά κάποιους καθιέρωσε ο πρώην αρχηγός του Εργατικού Κόμματος και πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τόνυ Μπλερ. Ωστόσο, ενώ η γραβάτα είναι ένα αξεσουάρ χωρίς χρηστική αξία, εντούτοις αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ενδυμασίας των επιχειρηματιών ενώ για τους πολιτικούς θεωρείται ότι η έλλειψή της δεν υποδηλώνει έναν πολιτικό που είναι τόσο απασχολημένος με τη διακυβέρνηση που δεν προλαβαίνει ούτε γραβάτα να φορέσει αλλά θεωρείται ότι αντίθετα δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο πως δείχνει προς τα έξω και όχι στην ουσία, ότι είναι ρηχός, ψεύτικος και ματαιόδοξος. Γι’αυτό και ο Κάμερον ενώ πριν γίνει πρωθυπουργός είχε εμφανισθεί αρκετές φορές χωρίς γραβάτα αλλά όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία εμφανίζεται παντού με γραβάτα. 


Στα καθ’ημάς, ο Ανδρέας Παπανδρέου φορούσε ζιβάγκο το οποίο μετατράπηκε σε γραβάτα όταν ήταν σίγουρο ότι θα νικούσε στις εκλογές και θα γινόταν πρωθυπουργός.

Από την πλευρά της αισθητικής, θεωρείται κακόγουστο να φορά κάποιος ένα κουστούμι χωρίς γραβάτα γιατί απλά τα κουστούμια σχεδιάστηκαν με απαραίτητο στοιχείο τη γραβάτα και εξυπακούεται ότι σε επίσημες εκδηλώσεις, η γραβάτα είναι εκ των ων ουκ άνευ. Ειδικότερα, τελευταία, με την τάση προς την επιστροφή στην παράδοση και στο ρετρό προτιμούνται τα χειροποίητα κουστούμια, πουκάμισα και φυσικά άψογες γραβάτες. Είναι κρίμα που οι Έλληνες πολιτικοί, πέραν ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν διακρίνονται για την κομψότητά τους. Αντίθετα στη χώρα μας, παρά την μακραίωνη παράδοσή μας στην αισθητική, η ατημέλητη και πρόχειρη εμφάνιση, κόντρα σε ότι προτάσσουν οι δημόσιες σχέσεις και η επικοινωνία, θεωρείται δείγμα προοδευτικότητας και διάνοιας ενώ η κομψότητα αντιμετωπίζεται με ενοχικό τρόπο!!!

Οι Έλληνες πολιτικοί, λοιπόν,  σίγουρα δεν στηρίζουν, ενώ θα έπρεπε, τους Έλληνες σχεδιαστές όπως όμως αντίθετα κάνουν οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, οι Αμερικάνοι και οι Ιταλοί πολιτικοί  αλλά και οι σύζυγοί τους για τους δικούς σχεδιαστές στηρίζοντας κατ’αυτό τον τρόπο την εγχώρια βιομηχανία μόδας και προωθώντας την με τον τρόπο αυτό στο εξωτερικό. Είναι ιδιαίτερα κρίμα γιατί η Ελλάδα διαθέτει πολλούς σχεδιαστές με μοναδικό ταλέντο ενώ η αργυροχρυσοχοΐα (τα κοσμήματα που συνοδεύουν το ντύσιμο μιας πολιτικού γιατί ενώ η γραβάτα είναι απαραίτητη για τον άντρα πολιτικό ,για τη γυναίκα είναι το κόσμημα) αποτελεί μέρος αιώνιας παράδοσης. Η διαφήμιση αυτών θα βοηθούσε τόσο στη βελτίωση της εικόνας των Ελλήνων πολιτικών στο εξωτερικό, θα βοηθούσε αυτούς τους πολύπαθους κλάδους και θα έφερνε χρήμα στη χώρα δίνοντας παράλληλα θέσεις εργασίας που θα χαρακτηρίζονται όχι από φτηνό εργατικό κόστος αλλά από υψηλή αισθητική, επώνυμα προϊόντα και καινοτομία.

Ας επανέρθουμε όμως στα χρώματα και στη χρήση τους από τους πολιτικούς τόσο στα κουστούμια όσο και στις γραβάτες. Συχνή είναι η χρήση του μπλε που δίνει την εντύπωση ενός ατόμου που μπορεί κάποιος να εμπιστευθεί, λογικό, με αυτοέλεγχο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πολιτικοί που κατηγορούνται για απάτες και διαφθορά φορούν μπλε για να αντισταθμίσουν την αρνητική εικόνα τους. Οι πολιτικοί που θέλουν να δώσουν την εντύπωση του μέσου πολίτη φορούν γαλάζια πουκάμισα με τα μανίκια σηκωμένα. 


Ειδικότερα στην περίπτωση που ένας πολιτικός διεκδικεί την πρωθυπουργία παρατηρούμε ότι φορά κυρίως μαύρα ή γκρι κουστούμια που δίνουν την αίσθηση της εξουσίας πολλές φορές με κόκκινη γραβάτα που δείχνει αποφασιστικότητα (εάν και στις αρχές του 20ου αι. η κόκκινη γραβάτα ήταν ένδειξη ομοφυλοφιλίας, κάτι όμως που άλλαξε ως τάση αργότερα, ο Κένεντυ στην περίφημη τηλεοπτική του αναμέτρηση με τον Νίξον φορούσε μαύρο κουστούμι με κόκκινη γραβάτα). 

Ο Τζωρτζ Μπους ο νεώτερος έκανε μόδα την μπλε γραβάτα με σκούρο κουστούμι, θέλοντας να περάσει την εικόνα του απλού Τεξανού ιδιοκτήτη ράντσου. Η επιλογή όμως αυτή δεν είχε ιδιαίτερη πέραση στον Αμερικανικό νότο όπου η δύναμη συνδέονταν με τις μωβ και τις χρυσές γραβάτες. Η επιλογή μπλε γραβάτας του Μπους θεωρήθηκε επιτυχημένη γιατί το μπλε είναι το αγαπημένο χρώμα των Αμερικάνων και ανάλογα με την ένταση του μπορεί να δράσει κατευναστικά (όπως το χρώμα των μπλε γραβατών που φορούσε ο Μπους μετά την 11η Σεπτεμβρίου) ή να προκαλέσει ενθουσιασμό (γαλάζιες γραβάτες). Γενικότερα το μπλε, δείχνει αξιοπιστία, ωριμότητα, κομψότητα, σταθερότητα και δημιουργικότητα ενώ το κόκκινο τραβά την προσοχή στις λεπτομέρειες. Αμερικανικές έρευνες έδειξαν ότι σε 22 τηλεοπτικές αναμετρήσεις υποψήφιων Αμερικανών προέδρων το 68% φορούσε γραβάτα σε αποχρώσεις του κόκκινου. Μόνο ο Ρέηγκαν φορούσε μαύρη γραβάτα και ήταν ο μόνος επιτυχημένος με μαύρη γραβάτα σε τηλεοπτική αναμέτρηση. Γενικότερα, στην Αμερική οι μπλε γραβάτες είναι οι αγαπημένες των Δημοκρατικών ενώ οι κόκκινες των Ρεπουμπλικάνων.

Ακόμα και στην ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπάρακ Ομπάμα φορούσε τη μπλε γραβάτα των Δημοκρατικών ενώ ο Τραμπ την κόκκινη των Ρεπουμπλικανών δείχνοντας και κατ’αυτό τον τρόπο τον πολιτικό τους χώρο.



Μερικοί φορούν και μωβ γραβάτες ως ένδειξη πολυτέλειας εάν και αυτοί προτιμάται κυρίως από χρηματοοικονομικούς συμβούλους για ευνόητους λόγους – όταν κάποιος συμβουλεύει πώς να επενδύσουμε τα χρήματά μας πρέπει να δείχνει ο ίδιος ότι τα διαθέτει και το μωβ είναι ένα χρώμα που συμβολίζει τον πλούτο και την πολυτέλεια. Η μωβ γραβάτα όπως και η κίτρινη σπάνια προτιμώνται από τους πολιτικούς γιατί συνδέονται με την απροσεξία.

Το καφέ χρώμα δεν προτιμάται γιατί δείχνει παλαιομοδίτικο, παρόλα αυτά ο Ρόναλντ Ρέηγκαν το χρησιμοποιούσε πολύ για να κατευνάσει το κύρος και την εξουσία που απέπνεε η θέση του. 
Οι πολιτικοί που θέλουν να δείξουν ότι είναι κάτι καινούριο, δημιουργικό, εξωστρεφές  και θέλουν να τραβήξουν την προσοχή φορούν πολύχρωμες γραβάτες. 

Αντίστοιχα για τις γυναίκες πολιτικούς προτείνονται τα φωτεινά χρώματα ειδικότερα εάν θέλουν να ξεχωρίσουν στα ΜΜΕ (βλ. φωτεινά κουστούμια της Ανγκελας Μέρκελ).

Τα χρώματα της χώρας προτιμούνται επίσης από τους πολιτικούς όπως βλέπουμε από την περίπτωση της Ουκρανίας, όπου το 2015 ο πρωθυπουργός Αρσένι Γιατσένιουκ αλλά και η σύζυγός του στην τελετή για την ημέρα της Ανεξαρτησίας ήταν ντυμένοι στα χρώματα της Ουκρανίας δηλαδή στο κίτρινο και στο γαλάζιο

Ο Ντόναλντ Τραμπ στην ορκωμοσία του φορούσε σκούρο μπλε κοστούμι, με άσπρο πουκάμισο και κόκκινη γραβάτα, τα χρώματα δηλαδή της Αμερικανικής σημαίας ενώ η σύζυγός του φορούσε ένα φόρεμα Αμερικανού σχεδιαστή χρώματος ανοικτού γαλάζιου υποδηλώνοντας έτσι τον ενθουσιασμό της για το γεγονός αλλά και φορώντας ένα χρώμα που όπως προαναφέρθηκε είναι το αγαπημένο των Αμερικάνων. Θα μεταφράζαμε τη γλώσσα του χρώματος αφενός για τον Τραμπ «είμαι ο νέος πατριώτης Αμερικανός πρόεδρος» ενώ για την Μελάνια Τραμπ «είμαι ενθουσιασμένη και σας αγαπώ». 
Η κόρη του Τραμπ, Ιβάνκα φορούσε ένα λευκό φόρεμα με την αμερικανική σημαία στο πέτο της – δηλώνοντας έτσι «κάτι καινούριο και καθαρά αμερικανικό».






Οι πολιτικοί σε όλο τον κόσμο δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην εμφάνισή τους γιατί αποτελούν ζωντανή διαφήμιση της χώρας τους και η εικόνα επηρεάζει τον τρόπο που τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι συνεπώς μπορεί να επηρεάσει και αποφάσεις που να αφορούν έναν ολόκληρο λαό.
Η δύναμη αυτή της εικόνας δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται, ζούμε άλλωστε στην εποχή της εικόνας, αλλά πρέπει να της δοθεί η δέουσα προσοχή (προκαλεί αλγεινή εντύπωση το γεγονός ότι το πλήθος των επικοινωνιολόγων που απασχολούνται στα πολιτικά γραφεία  δεν έχει προτείνει στους Έλληνες πολιτικούς τρόπους για τη βελτίωση της εμφάνισης και της εικόνας τους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό), κάτι που δυστυχώς δεν γίνεται με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις για το κύρος της χώρας.


  
Προτεινόμενα αναγνώσματα


Η ψυχολογία των χρωμάτων στα λογότυπα εταιριών.Πώς μας επηρεάζουν και τι ρόλο παίζουν. Διαθέσιμο στο: <http://www.newsbeast.gr/world/arthro/550253/i-psuhologia-ton-hromaton-sta-logotupa-etairion>

 Η ψυχολογία των χρωμάτων στο Marketing. Διαθέσιμο στο:

The Psychology and Meaning ofColors. Διαθέσιμο στο: <https://www.colorpsychology.org/>

Wear a suit without a tie? It's nothing short of sartorial catastrophe. Διαθέσιμο στο:<https://www.theguardian.com/fashion/2012/nov/18/alex-bilmes-suit-without-tie>

BETWEEN THE LINES: HOW POLITICIANS USE COLOR PSYCHOLOGY TO WIN YOUR VOTES.

Malshina, K.V.2016. Diplomacy and Colour Psychology: the Tie Case Study. Διαθέσιμο στο: <http://www.cep.si/dokumenti/7%20Malshina.pdf>