Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση

Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2015

Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2015

Η αυταπάτη του αμερικάνικου ονείρου

  
Η μόνιμη επωδός των ΜΜΕ στην Ελλάδα είναι η εξύμνηση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου όπου σύμφωνα με αυτό η συγκέντρωση πλούτου στα χέρια των κραταιών εχόντων θα διαχυθεί στις κατώτερες τάξεις και έτσι θα δημιουργηθεί πλούτος σε ολόκληρη την κοινωνία. Είναι όμως έτσι;




Η Αμερική είναι μία παγκόσμια υπερδύναμη και απετέλεσε το πρότυπο οικονομικό μοντέλο για πολλές χώρες. Αυτό όμως που πολλοί αγνοούν είναι η συνέπεια της οικονομικής δύναμης της Αμερικής για τον ίδιο τον πληθυσμό της και ειδικότερα για τη μεσαία και εργατική τάξη.

Στην Αμερική ο κερδισμένος είναι οι πολύ πλούσιοι ενώ οι υπόλοιπες τάξεις ανήκουν στους χαμένους. Πιο συγκεκριμένα, για την περίοδο 1979-2006 το εισόδημα της εργατικής τάξης αυξήθηκε μόνο 10% (σε 27 χρόνια) ενώ της μεσαίας τάξης αυξήθηκε κατά 21%. Το 21% δεν είναι τόσο καλό όσο μπορεί να φαίνεται γιατί πρέπει κάποιος να συνυπολογίσει το μικρότερο αριθμό μελών που αριθμεί πλέον η αμερικανική οικογένεια άρα το εισόδημα ανά άτομο παρουσιάζεται μεγαλύτερο ενώ δεν είναι. Στην πραγματικότητα, το εισόδημα της μεσαίας τάξης αυξήθηκε μόνο κατά 0,7% ετησίως.  Στο σημείο αυτό θα πρέπει να συνυπολογισθεί ότι  η μεσαία τάξη εργάζεται πολύ περισσότερες ώρες σήμερα από ότι στο τέλος της δεκαετίας του 1970. Χωρίς αυτές τις επιπλέον ώρες η αύξηση του εισοδήματος των αμερικανικών νοικοκυριών θα ήταν μηδαμινή. Αντίστοιχα, η αύξηση του εισοδήματος των πλουσίων για την ίδια περίοδο αυξήθηκε κατά 260%.

Η κατάσταση για τη μεσαία και την εργατική τάξη είναι ακόμα χειρότερη και με γνώμονα το συνταξιοδοτικό. Οι εργαζόμενοι επιβαρύνονται όλο και περισσότερο με το κόστος της συνταξιοδότησής τους και η εγγυώμενη από το κράτος σταθερή σύνταξη είναι για λίγους. Λόγω του συνταξιοδοτικού συστήματος, οι συντάξεις βασίζονται σε σχήματα συμμετοχής όπως είναι το 401(k) όπου οι Αμερικάνοι εναποθέτουν τις αποταμιεύσεις τους. Τα σχήματα αυτά επενδύουν σε  αμοιβαία κεφάλαια αλλά μπορεί να συμπεριλαμβάνουν επίσης μετοχές, ομόλογα κτλ.  Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν τι επίπτωση μπορεί να έχει στις συντάξεις τους μία πτώση στο χρηματιστήριο όπως αυτή που έγινε το 2007 και 2008 αλλά και αυτή που προοιωνίζεται για το 2016. Ως εκ τούτου, πολλοί Αμερικάνοι διατρέχουν τον κίνδυνο να μην έχουν σχεδόν καθόλου εισόδημα στα συντάξιμα χρόνια τους.

Επιπλέον, το ιατροφαρμακευτικό κόστος είναι άλλος ένας τρόπος που απομυζείται το εισόδημα της μεσαίας και της εργατικής τάξης γιατί επιβαρύνονται με το κόστος ασφάλισης. Το τραγικό στην υπόθεση είναι ότι ενώ οι εργαζόμενοι ξοδεύουν πάρα πολλά για ιατροφαρμακευτική κάλυψη ($7.290 ανά άτομο το 2007), το κράτος διαθέτει τους λιγότερους γιατρούς, νοσοκόμες και νοσοκομεία ανά άτομο σε σχέση με τις υπόλοιπες πλούσιες χώρες. Ως αποτέλεσμα, η θνησιμότητα λόγω έλλειψης έγκαιρης φροντίδας στις ΗΠΑ είναι πολύ υψηλή και οι άνω των εβδομήντα πέντε ετών κινδυνεύουν από θνησιμότητα τέτοιου τύπου.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι υπάρχει το αμερικανικό όνειρο και έτσι κάποιος μπορεί να γεννήθηκε φτωχός αλλά μπορεί να γίνει πλούσιος στην πορεία και έτσι να γλιτώσει από τα προαναφερθέντα προβλήματα. 
Τα στοιχεία όμως κι εδώ είναι απογοητευτικά. Τη δεκαετία του 1970 μόνο ένας στους επτά μπορούσε να ανέβει στην εισοδηματική κατηγορία των πλουσίων ενώ σήμερα είναι ένας στους δέκα. Αυτοί δε που ανήκαν στην υψηλά εισοδηματική κατηγορία που αντιστοιχεί στο 1% του αμερικανικού πληθυσμού ανήκαν στην ίδια κατηγορία και τη δεκαετία του 1970 γεγονός που αποδεικνύει την κληρονομικότητα του πλούτου. Λόγω της συσσώρευσης του πλούτου θα καταστεί ακόμα πιο δύσκολη η κοινωνική κινητικότητα από τις χαμηλές τάξεις στην κατηγορία των πλουσίων.
Η πλήρης αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου αποδεικνύεται και στην πρώτη χώρα πλήρους εφαρμογής του. Το μοντέλο αυτό πλήρους εξαθλίωσης της μεσαίας και εργατικής τάξης εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη. Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν τι προδιαγράφεται και για τη χώρα μας.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος – καθηγήτρια ΜΒΑ

Παραπομπές

Bernstein, J. & Kronbluh, K. (2005) Running Faster to Stay in Place:The Growth of Family Work Hours and Incomes, New America Foundation Work and Family Program research paper (June 2005), 5.

Hacker, J.S., Pierson, P. (2010).Winner-Take-All  Politics. NY: Simon & Schuster Paperbacks.

Miles, G. (2009). Chasing the Same Dream, Climbing Different Ladders:Economic Mobility in the United States and Canada, Economic Mobility Initiative: An Initiative of the Pew Charitable Trusts (January, 2009).

Hacker, J.S. (2008). The New Push for American Health Security in Health at Risk: America’s Ailing Health System – and How to Heal It.NY:Columbia University Press.




Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2015

Οικονομική Ανάπτυξη – αλήθεια και ψέματα

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οι ελληνικές κυβερνήσεις επικαλούνται συνεχώς την ανάπτυξη ως αποτέλεσμα της θυσίας (οικονομικής και όχι μόνο) που υφίσταται ο Ελληνικός λαός.
Δεν αποσαφηνίζουν όμως σε τι ακριβώς συνίσταται η ανάπτυξη την οποία επικαλούνται. Αναφέρονται σε προσέλκυση ξένων επενδύσεων υπονοώντας τις επενδύσεις στην πραγματική οικονομία και όχι στην χρηματιστηριακή. Φυσικά δεν γίνεται καμία αναφορά στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων από Ελληνες επιχειρηματίες.



Ως εκ τούτου, η επίκληση στην ανάπτυξη μπορεί να θεωρηθεί ότι άπτεται περισσότερο της επικοινωνίας και όχι της οικονομίας κι αυτό γιατί δεν βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση δημιουργεί προβλήματα στην επιχειρηματικότητα σε παγκόσμια κλίμακα γιατί οι επιχειρήσεις δεν βρίσκουν εύκολα χρηματοδότηση τόσο για έρευνα και ανάπτυξη όσο και για απόκτηση κεφαλαίων κίνησης, οι πελάτες καθυστερούν την αποπληρωμή των οφειλών τους και γενικότερα υπάρχει αύξηση τόσο των χρεοκοπιών όσο και της αφερεγγυότητας. Στο Βέλγιο, σε σχετικές έρευνες, το 43% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι δυσκολεύονται να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους ενώ στην Ολλανδία το 50% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι οι πελάτες τους ζητούσαν μεγαλύτερες περιόδους αποπληρωμής. 
red wooden framed glass broken windowΗ οικονομική ανάπτυξη σε μία χώρα δεν πραγματοποιείται αυθόρμητα, όπως υπονοείται από τις Ελληνικές κυβερνήσεις αλλά βασίζεται στους ανθρώπινους πόρους που διαθέτει μία χώρα και ειδικά στην επιχειρηματικότητα. Ο τύπος, ωστόσο, της επιχειρηματικής δραστηριότητας επηρεάζεται από τις περιστάσεις που επικρατούν σε μία οικονομία οι οποίες είναι αυτές που επηρεάζουν τόσο τις επιχειρηματικές ευκαιρίες αλλά και τον τύπο της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Οι περιστάσεις αυτές είναι το επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης, οι μακροοικονομικές συνθήκες και η σταθερότητα αυτών, το διαθέσιμο εισόδημα αλλά και το επίπεδο ανεργίας. Σε περιβάλλον κρίσης, παρατηρείται χαμηλός βαθμός καινοτομίας και επιχειρηματικότητας χαμηλής αξίας   – γι’αυτό και τα άπειρα καφέ  που βλέπουμε στη χώρα μας.  Είναι γεγονός ότι στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες παρατηρούμε αύξηση των νέων επιχειρήσεων, με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν, αλλά η αύξηση αυτή ακολουθείται από πολλές χρεοκοπίες και περαιτέρω πτώση της χρηματοδότησης (εάν υφίσταται) που με τη σειρά τους προκαλούν μείωση της έναρξης νέων επιχειρήσεων
Για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων το επίπεδο εισοδήματος είναι καθοριστικός παράγοντας γιατί όταν είναι υψηλό συνεπάγεται διαθεσιμότητα πόρων που με τη σειρά τους διευκολύνουν τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων κάτι που έχει υποστηριχθεί από διάφορες μελέτες όπως είναι αυτή των Tan, Begley & Schock (2005).  Όσο πιο υψηλό είναι το διαχρονικό επίπεδο εισοδήματος τόσο υψηλότερος είναι ο βαθμός δημιουργίας νέων επιχειρήσεων. Τα μνημονιακά όμως μέτρα που εφαρμόζονται έχουν μειώσει και μειώνουν δραστικά το επίπεδο εισοδήματος και προβλέπεται να το μειώσουν ακόμα περισσότερο.
Πέραν αυτού η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος οδηγεί σε μείωση της αγοραστικής ζήτησης που με τη σειρά της προκαλεί μείωση των πωλήσεων και κατ’επέκταση σε χρεοκοπία και όχι σε ανάπτυξη των επιχειρήσεων. 
Πώς όμως ευελπιστούμε ότι θα  δημιουργηθεί ανάπτυξη όταν δεν ευνοείται η αύξηση του εισοδήματος; Η μήπως προσδοκούμε στη δημιουργία ρευστότητας που δεν είναι εφικτή; Το σοκ ρευστότητας που έχει δημιουργηθεί εξαιτίας της κρίσης αποθαρρύνει τις επιχειρήσεις να επενδύσουν ειδικότερα μακροπρόθεσμα. Αυτό όσον αφορά τους Ελληνες επιχειρηματίες γιατί οι εκτός συνόρων δεν έχουν προβλήματα ρευστότητας, άρα η επιχειρηματικότητα διαρκώς θα αφελληνίζεται. Συνεπώς, η οικονομική κρίση εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη και επιβάλλει υψηλή μεταβλητότητα. 
Η κρίση επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στην εύρεση επενδυτικού κεφαλαίου αλλά και στην ίδια τη σύνθεση των επενδύσεων. Οι πιστωτικοί περιορισμοί που τίθενται δημιουργούν το «φαινόμενο κατανομής των περιουσιακών στοιχείων» όπου σύμφωνα με αυτό οι επιχειρήσεις που διαθέτουν κάποια εναπομείνασα ρευστότητα αντί να επενδύσουν σε άυλα περιουσιακά στοιχεία όπως είναι οι πατέντες κτλ. στρέφονται σε επενδύσεις από τις οποίες προσδοκούν υψηλές αποδόσεις. 
Φωτεινή Μαστρογιάννη
Το ερώτημα παραμένει. Πώς θεωρούμε ότι μπορεί να γίνει ανάπτυξη μέσα σε αυτές τις δυσμενείς συνθήκες, ποια είναι τα σχέδιά για την ανάπτυξη του επιχειρείν ειδικά των Ελληνικών επιχειρήσεων και ποια είναι η εθνική στρατηγική για την επιχειρηματικότητα; Πολύ φοβάμαι ότι το ερώτημα αυτό θα μείνει αναπάντητο.


Βιβλιογραφικές Αναφορές

Aghion, P., Angeletos, G.-M., Banerjee, A., & Manova, K. (2010). Volatility and
growth: Credit constraints and the composition of investment. Journal of Monetary
Economics, 57(3), 246–265.
Fernández, A. I., González, F., & Suárez, N. (2013). The real effect of banking
crises: Finance or asset allocation effects? Some international evidence. Journal of
Banking & Finance, 37(7), 2419–2433.

Tan, W.L., Begley, T.M., & Schock, H. (2005). Politico-economic factors associated with interest in starting a business: a multi-country study. Entrepreneurship: Theory and Practice.




Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2015

Το ασαφές τοπίο της Ελληνικής επιχειρηματικότητας



Οι Ελληνικές επιχειρήσεις, ειδικότερα οι μικρομεσαίες, δέχονται διαρκές πλήγμα στα πλαίσια της συνεχούς φορολόγησης, της έλλειψης ανταγωνιστικότητας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον αλλά και κυρίως της «ασαφούς» εθνικής στρατηγικής στην επιχειρηματικότητα που όμως εντάσσεται στα πλαίσια της πολιτικής για τις επιχειρήσεις που επιτάσσει η ένταξή μας στην ΕΕ.
Είναι γεγονός ότι πάντα στην Ελλάδα τα φυσικά πρόσωπα συμμετείχαν σε μεγαλύτερο ποσοστό στα φορολογικά βάρη έναντι των νομικών προσώπων. Ο συντελεστής φορολόγησης για τα νομικά πρόσωπα ενώ ήταν ιδιαίτερα υψηλός στις αρχές της δεκαετίας του 1990 (55% μέχρι 40%) ισορροπούσε με το πλήθος των φορολογικών ελαφρύνσεων που παρείχε το κράτος με την προϋπόθεση ότι θα δημιουργούνταν θέσεις εργασίας. Στα πλαίσια αυτά τα φυσικά πρόσωπα είχαν μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση τόσο με την άμεση φορολογία όσο και με την έμμεση.
Το 2003 σε μία αρκετά αποκαλυπτική έκθεση της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων στο 63% των ΑΕ αντιστοιχούσαν φορολογητέα κέρδη 442 Ευρώ ετησίως ενώ στις ΕΠΕ 890 Ευρώ (!!!). Όσον αφορά δε τα φυσικά πρόσωπα, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι οι μισθωτοί συνεισφέρουν κατά 74% (!!!) στα φορολογικά έσοδα ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πληρώνουν φόρο περίπου 6.100 Ευρώ ετησίως.
Με τη μείωση των φορολογικών συντελεστών από το 2000 οι ΑΕ μείωσαν τη συμμετοχή τους στα φορολογητέα κέρδη κατά 6% καθώς επίσης και τη συμμετοχή τους στο φόρο κατά 5,52% παρά το ότι ο αριθμός τους μεγάλωσε (αύξηση κατά 5.320 επιχειρήσεις με νομική μορφή Α.Ε).

Για τις ΕΠΕ όμως που είναι συνήθως μικρότερες επιχειρήσεις, ενώ μειώθηκαν κατά 1017 επιχειρήσεις, αυξήθηκε κατά 17%. Αύξηση επίσης συντελέστηκε στις Ο.Ε. και Ε.Ε. κατά 1%  (από 30,73% σε 29,68%).
Παρατηρούμε δηλαδή δύο φαινόμενα:

  1. Εκτεταμένης έκτασης φοροδιαφυγή των νομικών προσώπων στα πλαίσια μίας κρατικής πολιτικής που κάνει τα «στραβά μάτια» προκειμένου να δημιουργηθεί ανάπτυξη.
  2. Φορολογική στήριξη των μεγαλύτερων επιχειρήσεων έναντι των μικροτέρων.

Η πολιτική αυτή εντάσσεται στα πλαίσια των σχετικών υποδείξεων της ΕΕ για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών επιχειρήσεων μέσω της αναδιάρθρωσης της οικονομίας κάτι όμως που σαφέστατα ευνοεί τις μεγάλες επιχειρήσεις σε βάρος των μικρότερων. Οι συνεχείς φορολογικές ελαφρύνσεις υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων και εις βάρος των μικροτέρων που γίνεται στα πλαίσια προσέλκυσης επενδύσεων δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα πόσω δε μάλλον συνηγορούν στην πλήρη απομάκρυνση από το κοινωνικό κράτος δεδομένου ότι ο κρατικός προϋπολογισμός χάνει έσοδα που σε μία διαφορετική περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιούνταν για κοινωνικές δαπάνες που θα διευκόλυναν τη ζωή πολλών  Ελλήνων.  
Οι μεγάλες επιχειρήσεις, παρά τις ελαφρύνσεις, βρίσκονται σε χαμηλή θέση όσον αφορά την ανταγωνιστικότητά τους και σε μεσαία θέση όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα των διευθυντικών στελεχών τους σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.
Συνεπώς η πολιτική της Ελλάδας που ακολουθεί πιστά την οικονομική πολιτική που της επιβάλλει η συμμετοχή της στην ΕΕ οδηγεί σε ολιγοπωλιακές συνθήκες αγοράς, επικράτηση των πολυεθνικών, στραγγαλισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, δημιουργία επιχειρήσεων μη ανταγωνιστικών στο παγκόσμιο περιβάλλον και οι οποίες δεν επανεπενδύουν μέρος των κερδών τους στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων αλλά φοροδιαφεύγουν σε μεγάλο βαθμό. Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον της χώρας είναι ένας ακόμα παράγοντας που δρα αρνητικά στα παραπάνω.
Τόσο η ΕΕ όσο και η Ελλάδα ως μέλος της χρειάζεται να αναθεωρήσουν τη στρατηγική όσον αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που πολλές από αυτές και καινοτομούν και δημιουργούν θέσεις εργασίας και να περιορίσουν την ευνοϊκή πολιτική στα ολιγοπώλια.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, Καθηγήτρια ΜΒΑ


Παραπομπές











Φωτεινή Μαστρογιάννη & Σάββας Καλεντερίδης Take the money and Run 04 12 15